Hiện nay, vấn đề quản lý đất dự án trong tình trạng chậm tiến độ, xử lý doanh nghiệp xây dựng vi phạm về trật tự xây dựng đã trở thành chủ đề nóng được dư luận đặc biệt quan tâm tại Hà Nội. Do đó, UBND TP. Hà Nội đã quyết liệt chỉ đạo các quận, huyện phải xử lý nghiêm tình trạng vi phạm trật tự xây dựng, tránh tái diễn, kéo dài.

Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 14-CT/TU về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch, quản lý đô thị và trật tự xây dựng trên địa bàn TP Hà Nội. Trong đó có nội dung đáng chú ý là yêu cầu các cấp, ngành, đặc biệt là UBND các quận, huyện, thị xã chấn chỉnh kỷ cương, thực hiện chế độ xử lý trách nhiệm nếu để xảy ra vi phạm trong quản lý trật tự xây dựng (TTXD) trên địa bàn.

Mới đây, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã ký ban hành Chỉ thị số 44/CT-UBND về việc tăng cường công tác chỉ đạo khắc phục tồn tại, xử lý vi phạm các công trình chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy (PCCC) đã đưa vào hoạt động và các công trình xây dựng không phép, trái phép (đất nông nghiệp, lâm nghiệp, hành lang bảo vệ đê điều, lưới điện, hành lang bảo vệ rừng, sai mục đích sử dụng đất) trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Ngày 17/10/2022, UBND TP Hà Nội có công văn yêu cầu các sở, ban, ngành TP, UBND các quận, huyện, thị xã tổng rà soát, kiểm tra, nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về PCCC&CNCH trên địa bàn.

Theo đó, UBND TP giao Công an TP Hà Nội tổ chức tổng rà soát, kiểm tra an toàn về PCCC&CNCH đối với 100% cơ sở thuộc diện quản lý Nhà nước về PCCC theo chỉ đạo của Bộ Công an. Trong đó, tập trung kiểm tra kỹ các cơ sở kinh doanh có điều kiện về an ninh trật tự, cơ sở có quy mô lớn, tập trung đông người, có nguy cơ cháy, nổ cao như: Khách sạn, nhà trọ, cơ sở kinh doanh, karaoke, quán bar, vũ trường, chung cư, nhà cao tầng, chợ, trung tâm thương mại, nhà kho, xưởng sản xuất trên địa bàn TP.

Mặc dù Chỉ thị của Thành ủy và Chủ tịch UBND thành phố đã ban hành nhưng hàng loạt công trình nhà ở, kho bãi, nhà hàng… xây dựng trên đất dự án  vẫn đua nhau “mọc” lên trên nhiều địa bàn phường,xã của thành phố Hà Nội. Thông thường, khi xử lý sai phạm, cơ quan quản lý thường xử lý chủ đầu tư, nhưng chưa thấy có chế tài để xử lý những doanh nghiệp là nhà thầu thi công các công trình này, thấy sai những vẫn cố tình thi công trái quy định về quy hoạch. .

Với mong muốn đồng hành cùng Thủ đô trong công cuộc chống sai phạm liên quan đến đất đai và trật tự xây dựng, Tạp chí điện tử Hòa Nhập tổ chức chuỗi Tọa đàm: Nâng cao trách nhiệm tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp xây dựng và vai trò giám sát của chính quyền địa phương", Tọa đàm là diễn đàn để các nhà nghiên cứu, chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp trao đổi, thảo luận và đóng góp ý kiến, chia sẻ thực trạng và giải pháp nâng cao tính tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp xây dựng, đặc biệt là phát huy vai trò giám sát của chính quyền địa phương.

Thực trạng xây dựng trên đất dự án  và phá  vỡ quy hoạch đô thị

Theo tư liệu tại khu vực đường Nguyễn Xiển, phường Đại Kim (từ số 310 đến 318 Nguyển Xiển), hàng loạt ki-ốt kinh doanh, bãi xe được dựng lên vô cùng kiên cố. Hàng ngày nơi đây xe ô tô lớn nhỏ dừng bốc hàng hóa, ra vào tấp nập, ở phía bên ngoài có hàng chục gara ô tô cơ sở kinh doanh rất sầm uất.

Đươc biết khu vực này theo quy hoạch của TP Hà Nội năm 2022, trong tương lai sẽ trở thành khu vui chơi, giải trí công cộng và hoàn toàn không được phép kinh doanh bất kì hoạt động dịch vụ nào. Tuy nhiên bằng một cách nào đó, các ki ốt kinh doanh, bến bãi tự phát này vẫn ngang nhiên hoạt động, thậm chí có dấu hiệu mở rộng.

Tại ngõ 310 Nguyễn Xiển thuộc phần đất dự án Tây Nam Kim Giang I, nhiều năm qua nhiều nhà xưởng mọc lên một cách công khai, tồn tại hoạt động mà không có dấu hiệu bị cơ quan quản lý nhà nước xử lý, các hoạt động này vẫn ngang nhiên tồn tài.

Nhà xưởng và gara ô tô tại 310 Nguyễn Xiển, nguy cơ tiềm ẩn về công tác PCCC.

Theo tư liệu, thực trang trên đã tồn tại từ lâu nhưng không hiểu vì lý do gì lãnh đạo chính quyền sở tại và lực lượng chức năng có liên quan phường Đại Kim, quận Hoàng Mai không ngăn chặn, xử lý.

Hợp đồng cho thuê nhà xưởng.

Thời gian qua, số lượng các vụ cháy, nổ trên địa bàn Hà Nội không ngừng gia tăng, gây thiệt hại lớn về tài sản, thậm chí nhiều vụ hoả hoạn mang tính chất đặc biệt nghiêm trọng, hậu quả gây chết người. Điều này đã gây bức xúc trong dư luận và nhiều câu hỏi đã được đặt ra, vì sao những nhà xưởng này lại được xây dựng trái phép mà không hề bị chính quyền và cơ quan chức năng xử lý? Việc này chẳng khác nào chuyện “con voi chui lọt lỗ kim”.

Theo Chỉ thị số 44 về việc tăng cường công tác chỉ đạo khắc phục tồn tại, xử lý vi phạm các công trình chưa được nghiệm thu về PCCC đã đưa vào hoạt động và các công trình xây dựng không phép, trái phép trên địa bàn TP Hà Nội. Nội dung Chỉ thị cũng nêu rõ, nguyên nhân những tồn tại về PCCC còn nhiều vấn đề tồn tại là do ý thức chấp hành quy định về PCCC của chủ đầu tư, người đứng đầu cơ sở chưa cao. Công tác quản lý nhà nước về PCCC còn những hạn chế nhất định.

Bên cạnh đó, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước về trật tự xây dựng, trật tự đô thị chưa quyết liệt, thiếu trách nhiệm, có dấu hiệu buông lỏng quản lý. Cấp ủy, chính quyền địa phương chưa quan tâm đúng mức đến công tác PCCC&CNCH.

Trước thực trạng đáng báo động nêu trên, mới đây, UBND TP Hà Nội giao Công an TP Hà Nội chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ tăng cường công tác kiểm tra, xử lý các công trình vi phạm đang tồn tại chưa được nghiệm thu về PCCC đã đưa vào hoạt động. Đồng thời, hướng dẫn chủ đầu tư khắc phục các tồn tại, thiếu sót về PCCC trong quá trình triển khai thi công xây dựng công trình. Cùng với đó, kiểm tra đôn đốc việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về PCCC của UBND cấp huyện, cấp xã theo quy định…

Với các công trình vi phạm chưa được nghiệm thu về PCCC đã đưa vào hoạt động trên địa bàn thành phố, UBND TP Hà Nội đã có Văn bản số 1920 ngày 17/6/2021 đề xuất phương hướng, giải pháp khắc phục các vi phạm quy định về PCCC đối với các công trình chưa được nghiệm thu về PCCC đã đưa vào hoạt động gửi Bộ Công an và Bộ Xây dựng, ban hành Kế hoạch số 151 (ngày 18/6/2021) về khắc phục tồn tại, xử lý vi phạm...

Bên cạnh đó, UBND TP Hà Nội cũng ban hành văn bản chỉ đạo về việc tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý đô thị, quản lý trật tự xây dựng trên địa bàn thành phố. Cùng với đó, kịp thời phát hiện, xem xét, xử lý trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, cá nhân được giao nhiệm vụ nhưng buông lỏng quản lý, thiếu tinh thần trách nhiệm trong thực thi công vụ.

Dù có những chỉ đạo và giải pháp cụ thể, thế nhưng những sai phạm này vẫn còn tồn tại ở một số địa phương, trong đó có phường Đại Kim, Hoàng Mai, Hà Nội, đặt ra nhiều vấn đề và đâu là nguyên nhân cho những sai phạm này:

Phải chăng hành lang pháp lý chưa chặt chẽ, chưa đầy đủ?

Liệu có sự móc nối giữa cò mồi và nhân vật bảo kê  sai phạm?

Do vai trò giám sát của chính quyền địa phương còn hạn chế? Hay vì lý do gì mà các sai phạm này vẫn ngang nhiên tồn tại mà chính quyền địa phương không xử lý?

Trách nhiệm của địa phương và doanh nghiệp trong việc tuân thủ pháp luật.

Với mong muốn đồng hành cùng Thủ đô trong công cuộc chống sai phạm liên quan đến đất đai và trật tự xây dựng, Tạp chí điện tử Hòa Nhập đã gửi thư mời tham gia tọa đàm tới UBND phường Đại Kim với nội dung tham luận của chính quyền địa phương về những khó khăn, những giải pháp đã thực hiện để ngăn chặn, hạn chế những sai phạm trên nhưng chính quyền địa phương đã từ chối không tham gia tọa đàm.

Liên quan đến vấn đề tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp xây dựng và vai trò giám sát của chính quyền địa phương, Luật sư Diệp Năng Bình – Trưởng Văn phòng Luật Sư Tinh Thông Luật phát biểu, tuân thủ pháp luật là một hình thức thực hiện pháp luật, theo đó, chủ thể pháp luật kiểm soát và kiềm chế hành vi của mình, nhằm tránh vi phạm vào các quy định bị cấm theo pháp luật hiện hành. Hành vi của chủ thể được thể hiện ở dạng không hành động, dù cho có cơ hội để thực hiện chúng.

Bên cạnh đó, Luật sư Diệp Năng Bình cũng cho hay, mỗi loại đất đều có mục đích sử dụng khác nhau, khi đã được phê duyệt theo đúng quy hoạch, cần phải thực hiện nghiêm túc, nếu quá thời gian quy định mà vẫn không triển khai thì phải thu hồi, tránh lãng phí.

Việc các đơn vị, doanh nghiệp, cá nhân được giao đất thực hiện dự án nhưng không triển khai mà cho các đơn vị, cá nhân khác thuê dựng nhà xưởng, mở gara ôtô, kinh doanh bãi trông giữ xe trái phép… là vi phạm pháp luật.

Theo Khoản 1 Điều 64 Luật đất đai số 45 quy định: Đất được Nhà nước giao để thực hiện dự án đầu tư mà không được sử dụng trong 12 tháng liên tục thì sẽ bị thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai. Tuy nhiên, chủ đầu tư dự án được phép gia hạn sử dụng 24 tháng và phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất đối với thời gian chậm tiến độ thực hiện dự án trong thời gian này.

Trách nhiệm chính quyền địa phương

Trước tình hình đó theo Luật sư Bình cho biết, trách nhiệm sẽ thuộc về ai, đầu tiên thuộc về cá nhân, tổ chức cố tình làm sai quy định pháp luật khi nhà nước giao đất và sử dụng đất. Người cố tình vi phạm pháp luật khi cố tình phân lô, bán nền, lấn chiếm, san lấp, xây dựng trái phép trên đất dự án. Thứ 2 là sự quản lý tắc trách, lơ là của cơ quan nhà nước, cụ thể là Phòng tài nguyên môi trường và Sở tài nguyên môi trường. Việc lỏng lẻo trong quá trình thanh tra, giám sát, thực hiện nghiêm chính sách của nhà nước dẫn đến việc các cá nhân, tổ chức cố tình vi phạm pháp luật nhằm trục lợi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhà nước

Tăng cường kiểm tra, giám sát đối với những địa điểm nóng, những nơi có hành vi vi phạm và đang có ý định vi phạm

- Phối hợp, thống nhất giữa các cấp trong việc triển khai, thực hiện quy định của nhà nước trong việc thực hiện các chính sách, kế hoạch đề ra nhằm sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất

- Xử lý nghiêm đối với các cá nhân, tổ chức vi phạm quy định của nhà nước về việc sử dụng đất. Áp dụng biện pháp mạnh tay đổi với những trường hợp cố ý vi phạm và có hành vi làm xấu cán bộ quản lý

- Đưa ra những chính sách mạnh mẽ, có tính răn đề trong việc xử lý vi phạm, giải quyết triệt để những tồn đọng trong chính sách sử dụng đất và quản lý đất. Triển khai rộng rãi và kế khạch các quy định của nhà nước trong việc quản lý và sử dụng đất đến với người dân như xử lý vi phạm hành chính về đất đai, cưỡng chế tháo dỡ, thu hồi đất khi người có đất để lấn chiếm, sử dụng đất trái mục đích.

Chia sẻ về trách nhiệm tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp xây dựng, Ông Phạm Mạnh Cường, đại diện Công ty TNHH Thương mại đầu tư xây dựng Aveshome chia sẻ, doanh nghiệp luôn đặt lợi nhuận của mình ưu tiên lên hàng đầu trong quá trình hoạt động kinh doanh, nhưng doanh nghiệp phải luôn lấy yếu tố tuân thủ pháp luật là yếu tố trọng yếu. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều doanh nghiệp doanh nghiệp đã lợi dụng sự sơ hở của chính sách, pháp luật, sự quản lý lỏng lẻo của các cơ quan nhà nước để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Trong một số trường hợp, những doanh nghiệp tuân thủ pháp luật thường thua thiệt hơn so với doanh doanh nghiệp vi phạm phạm pháp luật. 

Trong buổi tọa đàm này, khách mời cũng đã gợi mở nhiều vấn đề vân đang tồn tại và đưa ra nhiều giải pháp để phát huy vai trò giám sát của chính quyền địa phương, đặt biệt cần xử lý nghiêm  người đứng đầu địa phương khi xảy ra sai phạm, bên cạnh đó, cần phải tích cực tuyên truyền, phổ biến pháp luật, xây dựng văn hóa doanh nghiệp và nâng cao tính tuân thủ pháp luật doanh nghiệp xây dựng.